Bolesław Szyszkowski - polski prawnik rodem ze Strojnowa

Autor opracowania: Wiesław Mróz

Bolesław Aleksander Szyszkowski (ur. 3 maja 1881 w Strojnowie k/Pierzchnicy.

Był synem ziemian, Antoniego Stanisława Szyszkowskiego (ur. 1843 we wsi Podlesie) - Weterana Powstania Styczniowego oraz Kazimiery z Kozierowskich (ur. 1845 we wsi Rykoszyn). Jego bratem był Władysław Szyszkowski (1878-1944) prawnik, jeden z pierwszych sędziów Sądu Najwyższego w Niepodległej Polsce, ojciec znanego prawnika prof. Wacława Szyszkowskiego (1904-1996). Ukończył gimnazjum klasyczne w Kielcach, w czerwcu 1900 r. studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, z którego został relegowany za działalność patriotyczną. Zdał egzaminy końcowe na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Odessie w Rosji (grudzień 1906). W okresie studiów zasiadał w zarządzie Braterskiej Pomocy, (organizacja ta niosła pomoc socjalną biednym studentom oraz prowadziła działalność edukacyjną dla ubogich).

Od lutego 1907 r. w Warszawie zajmował się praktyką adwokacką z przewagą spraw kryminalnych w sądach ogólnych i wojskowych. W 1912 r. należał do Korporacji Adwokatów Przysięgłych Okręgu Warszawskiego.

W 1915 roku po rozpoczęciu I wojny światowej został przydzielony w charakterze oficera w stopniu podchorążego kawalerii do sztabu gen. Michaiła Aleksiejewa, dowódcy frontu zachodniego. W 1915 został wysłany do Danii, w charakterze asystenta Attache Wojskowego. W tym czasie umieszczał w prasie skandynawskiej artykuły mające za zadanie spopularyzowanie idei Polski zjednoczonej.

Po powrocie do Rosji przydzielony w charakterze oficera łącznikowego do sztabu Brygady Polskiej w Baranowiczach.

Od jesieni 1916 r. prowadził pracę publicystyczną w dziennikach rosyjskich skierowaną do sfer rządowych i społeczeństwa ukazującą konieczność wydania aktu uznającego odrębność państwową Polski. W tym samym roku w Petersburgu wydał w języku rosyjskim broszurę "Rosja i Polska".

Na początku 1917 r. został skierowany do pracy w MSZ do świeżo utworzonego Wydziału Polskiego. W 1917 sformułował dla Ministra Spraw Zagranicznych w Rządzie Tymczasowym Pawieła Milukowa projekt aktu uznania niepodległej Polski, który to akt ze zmianami został ogłoszony przez Rząd Rewolucyjny 18 marca 1918 r.

Po przewrocie bolszewickim odszedł z MSZ. Zamieszkał w Wielkich Łukach. Brał udział w formowaniu Legionu Puławskiego. Był jednym z inicjatorów ruchu konfederacyjnego w Rosji. Na wiosnę roku 1918 po wypowiedzeniu przez Naczelny Polski Komitet Wojskowy (NACZPOL) i Dowództwo Polskiego Korpusu wojny władzom sowieckim został użyty do akcji ratowniczej ludności polskiej i przerzucania oddziałów polskich z Finlandii przez front bolszewicko - fiński a następnie z okręgu pskowskiego przez front bolszewicko - niemiecki. Działania te prowadził w warunkach pełnej konspiracji z ciągłym narażeniem życia. Za co w wolnej Polsce otrzymał Krzyż Walecznych.

Od 30 marca 1920 r. powołany w Warszawie przez mobilizację do służby wojskowej z przydziałem w stopniu podporucznika do Korpusu Sądowego wypełniając funkcję podprokuratora w Prokuraturze Wojskowej w Warszawie. W czerwcu 1920 r. na skutek zarzutów skierowanych przeciwko niemu został zwolniony z Korpusu Sędziowskiego. Oficerski Trybunał Orzekający w kwietniu 1921 r. wydał orzeczenie rehabilitujące stwierdzając, że padł ofiarą pomówień.

W lipcu 1920 roku po rozpoczęciu wojny z Bolszewikami wstąpił do oddziałów liniowych do 211 Pułku Ułanów dowodzonym przez majora Władysława Dąbrowskiego. Przebywał na froncie do października 1920 roku tj. czasu zajęcia Wilna.

W październiku 1920 roku został powołany przez gen. Żeligowskiego do służby w Korpusie Sądowym Wojsk Litwy Środkowej. Pełnił obowiązki Sędziego Orzekającego i Szefa Nadzwyczajnego Sądu Polowego w Wilnie. W grudniu 1921 roku nadany został mu stopień kapitana. Za udział w walkach w oddziałach wojsk Litwy Środkowej otrzymał Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej.

Po zlikwidowaniu Nadzwyczajnego Sądu Polowego Dowództwa Wojsk Litwy Środkowej na własną prośbę z końcem stycznia 1922 r. został przeniesiony do rezerwy.

Zamieszkał i na stałe związał się z Wilnem. Był aktywnym członkiem korporacji adwokackiej, klubu prawników i Towarzystwa Miłośników Reformacji Polskiej im. Jana Łaskiego, którego zdaniem było propagowanie dziejów reformacji na ziemiach polskich, a także jej wpływu na kulturę i język. Wygłaszał liczne odczyty. Jedna z jego prelekcji nosiła tytuł "Sztuka i religia". Był jednym z autorów nowego statutu Towarzystwa ogłoszonego 6 czerwca 1923 r. Należał do grupy inteligencji polskiej mieszkającej na terenie Wilna tzw. "krajowców", która działała na rzecz zwiększenia uprawnień dla miejscowej ludności pochodzenia litewsko-białoruskiego szczególnie w dziedzinie kultury i oświaty. Po wkroczeniu Litwinów do Wilna w 1939 r. Szyszkowski w imieniu Polaków Wileńskich wystąpił z mową powitalną z ramienia "krajowców", którzy w wojennych realiach nie wyrzekając się polskości przyjęli lojalną postawę wobec nowych władz litewskich.

Od 1908 r. był członkiem składu redakcyjnego wydającego w Warszawie tygodnik polityczno-społeczny, naukowy i literacki "Społeczeństwo". W dziedzinie politycznej "Społeczeństwo" reprezentowało idee wolnościowe i idee demokratyzacji form państwowych, swobód obywatelskich, samorządu narodowego. W zakresie nauki, literatury i sztuki "Społeczeństwo" było z kolei wyrazem wolnej myśli i niezależnego badania.

W roku 1927 był redaktorem naczelnym wydawanego w Wilnie tygodnika "Państwo" poświęconego ideom i sprawom państwowym.

W latach 1934 -1938 pisał felietony w tygodniku ''Przegląd Wileński". Pismo było poświęcone sprawom lokalnym, stanowiło trybunę "krajowców". Po 1935 roku, w następstwie zmian polityki administracji państwowej po śmierci Piłsudskiego, czasopismo to podlegało licznym konfiskatom przez cenzurę. Bolesław Szyszkowski, którego artykuły były szczególnie często konfiskowane w felietonie zatytułowanym Tutejszewicz i Nalotnicki przedstawił charakterystyczny dla Wilnian sposób postrzegania przybyszów z pozostałych dzielnic Rzeczpospolitej jako ludności napływowej nie potrzebującej zrozumieć specyfiki wyrażającej się przede wszystkim w krajowości.

Po wkroczeniu Litwinów do Wilna Bolesław Szyszkowski jako przedstawiciel ugodowo nastawionej do Litwinów nielicznej części społeczeństwa głównie "krajowców" został nominalnym wydawcą "Gazety Codziennej", której naczelnym redaktorem został pisarz Józef Mackiewicz.

Pierwszą jego córką była Mirosława (ur. 1908 r.) – urodzona z nieznanej matki.

Pierwszą żoną Szyszkowskiego była Maria Luiza Westergaard (ur. 1894 w Brazylii, zm. 1963 w Danii) - duńska aktorka, śpiewaczka operowa w mediolańskiej La Scali. Wzięli ślub 17 marca 1918 w Petersburgu. Z małżeństwa z Marią Luizą Westergaard miał córkę Izabellę Dąbrowską 1v. Antoszczuk (ur. 1920).

Druga żona Zofia Józefa Kuszel (ur. 11 marca 1902 w Warszawie, zm. 16 listopada 1928 w Wilnie) - aktorka. Wzięli ślub 3 lipca 1924 roku.

Zmarł 30 stycznia 1942 w zaścianku Bowszyszki k/Trok.

Autor opracowania: Wiesław Mróz