Klęska strojnowska - przegrana potyczka Powstania Styczniowego

Pomnik  "Gloria Victis" na pierzchnickim cmentarzu.
Mogiła powstańcza.

24 listopada 1863 r. - niespełna trzy tygodnie po Bitwie pod Strojnowem (4 listopada 1863 r.) wojska powstańcze starły się powtórnie w Strojnowie z rosyjskimi wojskami. Tym razem doszło do masakry powstańców wskutek błędów popełnionych przez polskiego dowódcę.

24.11.1863. Strojnów, Kr., ob. stopnicki; 7 km. płn.-wsch. od Chmielnika. (Łagów).

Rzepecki, któremu Chmieliński, udając się w góry Świętokrzyskie, zdał dowództwo nad pozostawionym oddziałkiem jazdy, po dwóch tygodniach, gnany ciągle przez moskali, otrzymał wezwanie stawienia się na oznaczony dzień do głównej kwatery w Bałtowie. Dążąc w tę stronę, w Strojnowie rozbity został zupełnie przez Zagrjażskego, straciwszy 20 ludzi. Garstkę tylko, 11 ludzi, doprowadził oficer Krzywda dnia 25.11. do Chmielińskiego, który z Bosakiem stał w Piórkowie już na czele 300 jazdy, z której 2 szwadrony należały do oddziału Rudowskiego, a 100 koni, dowodzonych przez rotmistrza Prędowskiego, stanowiły resztki oddziału Czachowskiego. Gdy Rzepecki z resztą rozbitków przybył do obozu koło św. Krzyża, w dwa dni później odjął mu Chmieleński dowództwo i zdał Edelsteinowi. Rzepecki wkrótce schwytany w okolicach Częstochowy, zesłany został na Sybir.[1]

[1] Zieliński Stanisław: Bitwy i potyczki... - str. 183

Michalski Jan  pseud. Rzepecki (Władysław), porucznik, adiutant w sztabie gen. Bosaka, brał udział w bitwie pod Jeziorkiem, 29.10.1863.[1], rotmistrz u Chmielińskiego, brał udział w bitwie pod Rudnikami 28.7.1863 r.[2], pod miejscowością Góry 5.11.1863 r. [3]

---

[1] http://genealogia.okiem.pl/powstanies/index.php?nazwisko=Rzepecki - dostęp 13.01.2017

[2] Zieliński Stanisław: Bitwy i potyczki... - str. 173

[3] Zieliński Stanisław: Bitwy i potyczki... - str. 183

Pomnik "Gloria Victis" w Pierzchnicy - widok sprzed II wojny światowej.

Po tej potyczce, w samej tylko Pierzchnicy pochowano na cmentarzu dziewięciu powstańców (pisownia oryginalna aktu zgonu z księgi parafialnej):

Działo się w mieście Pierzchnicy, Okręgu Szydłowskim dnia trzynastego/dwudziestego piątego listopada Tysiąc Ośmset Sześćdziesiątego roku o godzinie drugiej popołudniu. Naskutek Rapportu Burmistrza Miasta Pierzchnicy Nr 425 donoszącym o zebraniu dziewięciu ciał poległych w dniu 12/24 listopada 1863r. niewiadomych nazwisk ani pochodzenia. Podsędek Sądu Pokoju Okręgu Szydłowskiego zjechał do miasta Pierzchnicy celem obejrzenia takowych w myśl Reskryptu Kommisyi Rządowej Sprawiedliwości w roku 1863, a przywoławszy mieszkańców Miasta Pierzchnicy którzyby mogli rezosgnoskować (?) zabitych od nich powziął następującą wiadomość, it: że potyczka między oddziałem konnym powstańców, a oddziałem Dragonów i piechotą rozpoczęła się o godzinie piątej i pół z rana na polach do Strojnowa należących, a następnie pozostawszy (?) udając się ku Lasowi Szczeczyńskiemu w ciągu parę godzin mięli utarczkę z Wojskiem Cesarsko-Rosyjskim w której ze strony Powstańców na przestrzeni czterech wiórst znaleziono dziewięciu nieżywych i niż (?) z odzieży ogołoconych, po zebraniu których przy przewiezieniu do Miasta Pierzchnicy złożono ich w izbie, z tych opis szczegółowy jak następuje,

1^o. Mężczyzna około lat dwadzieścia trzy, włosy ciemny bląd, nos mierny zadarty bez zarostu z Medalikiem Matki Boskiej oraz Szkaplerzem, porąbany pałaszem przez tył głowy.-

2-gi. Mężczyzna około lat dwadzieścia trzy, wzrost dobry, twarz okrągła, włosy ciemny bląd porąbany w głowę

3-ci. Mężczyzna lat dwadzieścia cztery z wąsami, wzrost dobry, koszula pokrwawiona bez znaków dość gruba, pocięty pałaszem w tylnią część głowy.

4-ty. Mężczyzna około lat dwadzieścia ośm, wzrost dobry włosy jasne bląd, porąbany pałaszem w głowę.

5-ty. Mężczyzna lat trzydzieści, twarz zciągła z zarostem czarnym, porąbany po twarzy.

6-ty. Mężczyzna lat około dwadzieścia sześć, wzrost dobry, twarz okrągła, nos zadarty, gruby bez zarostu, włosy na głowie małe, pocięty kilka razy po twarzy pałaszem, ubiór miał pokrwawiony, a mianowicie koszulę i gatki płucienne bez znaków.

7-my. Mężczyzna lat około dwadzieścia dwa, wzrost dobry, włosy, wąsy i broda ciemne, koszula płucienna gruba bez znaków, pocięty przez rękę i głowę.

8-my. Mężczyzna około lat dwadzieścia dwa, wzrost dobry, włosy, wąsy i hiszpanka ciemne, koszula cienka i gatki płucienne cienkie bez znaków, porąbany pałaszem przez głowę i rękę.

      Powyżej opisane osoby przez obecnych były nieznane, znaków szczególnych żadnych nierozpoznano, w części z pola już bez ubioru niewszyscy takowy posiadali. Oprócz tych co wyżej opisano, resztę ciałom mieszkańcy pierwsze pokrycie dali i dla tego opisaniu nie ulega (?)

9-ty. W końcu dziewiąty zeznany był. Mężczyzna lat dwadzieścia ieden, wzrostu średniego, włosów ciemno bląd, w koszuli pokrwawionej, cięty w głowę pałaszem kilka razy oraz postrzelony (?) (?) i ten obecnie wpisującemu Podsędkowi jako też czasowo przybyłem Mazarakiemu z Mojrzowic (?) znany. Którego nazwisko i stosunki familijne są następujące, Konrad Ossowski urodzony we wsi Konopiskach z ojca Napoleona i Eufemii z Saskich małżonków Ossowskich, któren jest Nadleśnym w Brzostowie Powiecie Opoczyńskim, nieżonaty, ostatecznie uczęszczał do szkół, pozostawił rodziców żyjących, braci i siostry przy ojcu znajdujące się, gdy pomimo powtórnego rozeznania czyliby kto nie miał wiadomości o nazwiskach i pochodzeniu poległych nikt nie poświadczył tychże znajomości przeto na tem zakończono. [podpisano] Kwaskowski Podsędek Sądu Pokoju Okręgu Szydłowskiego.

                                                                                                                   X Antoni Gruszczyński

Gloria Victis - Chwała Zwyciężonym